Εγκαταλειμμένος θησαυρός

Ο αρχαιολογικός χώρος Στράτου αποτελεί έναν από τους θησαυρούς της περιοχής μας, όμως χρόνια τώρα παραμένει αναξιοποίητος, εγκαταλειμμένος και ανεκμετάλλευτος, όπως πολλοί ακόμα αρχαιολογικοί χώροι στην ευρύτερη περιοχή.

Ο Παναιτωλικός έχει ανακοινώσει εδώ και αρκετές εβδομάδες της πρόθεσή του να μπει μπροστάρης μιας γενικότερης κινητοποίησης. Κινητοποίησης, που ως πρώτο στόχο έχει να κάνει γνωστό στην τοπική κοινωνία, κυρίως δε στο πανελλήνιο, τον θησαυρό αυτό. Απώτερος σκοπός του, όμως, είναι μέσα από αυτή τη δημοσιοποίηση, να κινηθούν οι μηχανισμοί εκείνοι που θα δώσουν τη δυνατότητα αξιοποίησης αυτής της κληρονομιάς, που σήμερα αποτελεί μνημείο εγκατάλειψης και αδιαφορίας.

Το διοικητικό συμβούλιο της ΠΑΕ, έχει εντάξει αυτή την πρωτοβουλία στο πλαίσιο του εορτασμού των 85 χρόνων από την ίδρυση του Συλλόγου μας, καθώς ο Παναιτωλικός πάντα είχε και (εξακολουθεί να) έχει δράση και στον τομέα του πολιτισμού.

Το Δ.Σ. της ΠΑΕ με επικεφαλής τον πρόεδρο Φώτη Κωστούλα, επισκέφθηκε τον χώρο και ξεναγήθηκε από τον πρόεδρο του τοπικού συμβουλίου Στράτου κ. Τάσο Πατσέα, ο οποίος φρόντισε να δώσει πολύτιμες πληροφορίες. Η αυτοψία στο χώρο επιβεβαίωσε αυτό που ήταν γνωστό. Ότι παρά την προσμονή των κατοίκων, που χρόνια τώρα περιμένουν την μέριμνα των αρμοδίων για να ζωντανέψει ο χώρος, τίποτα δεν γίνεται.

Σπάνιας αξίας μνημεία, όπως ο Ναός του Στρατίου Διός, η αγορά, το θέατρο, έχουν σκεπαστεί από χόρτα και σε κάποιες περιπτώσεις είναι αδύνατο να τα ανακαλύψει κανείς. Αρχαιολογικοί θησαυροί που μπορούσαν να προσελκύουν χιλιάδες επισκέπτες, δεν έχουν καν πρόσβαση. Λες και κάποιοι επιδιώκουν να τους κρατούν μακριά από τα μάτια των επισκεπτών

Ο Παναιτωλικός κάνει το πρώτο βήμα με την πληροφόρηση που παρέχει μέσω του περιοδικού του στο σημερινό τεύχος ή με άλλους τρόπους που θ’ ακολουθήσουν. Η αρχαιολόγος κ. Μόνικα Διαμαντή προσφέρθηκε να βοηθήσει με την επιστημονική της κατάρτιση, δίνοντάς μας πολύτιμες πληροφορίες στο κείμενο που ακολουθεί.

Ευθύνη γι’ αυτή την εγκατάλειψη του χώρου έχουν πολλοί. Η ευαισθητοποίηση όλων μας πρέπει να οδηγήσει σε ενέργειες που θα τον ζωντανέψουν και πάλι. Να απαιτήσουμε την ανάδειξή του, να «επενδύσουμε» στον θησαυρό που έχουμε δίπλα μας.

Η Αρχαία Στράτος

« …Στράτον πόλιν μεγίστην της Ακαρνανίας …»

Θουκυδίδης (II, 80.8)

Η Στράτος, η αρχαία πρωτεύουσα της Ακαρνανίας, βρίσκεται στη δεξιά όχθη του Αχελώου, 12 χμ από την πόλη του Αγρινίου. Ο ποταμός αποτελούσε το φυσικό σύνορο μεταξύ των Αιτωλών, που κατοικούσαν στην Ανατολική του πλευρά, και των Ακαρνάνων, στη Δυτική.

Η Στράτος ήταν η βορειότερη από μια σειρά πόλεων (Παλαιομάνινα, Οινιάδες) που ήλεγχαν τον ρου του Αχελώου. Ήταν χτισμένη σε στρατηγικό σημείο, πάνω σε τέσσερεις επιμήκης λόφους που δέσποζαν στην στρατική πεδιάδα, το «Στρατικόν Τέλος» κατά τους αρχαίους συγγραφείς, όπου συγκεντρώνονταν ο ακαρνανικός στρατός. Σημαντικό επίσης στοιχείο είναι ότι στα αρχαία χρόνια έως το ύψος της Στράτου ο ποταμός Αχελώος ήταν πλωτός, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από τα αρχαιολογικά ευρήματα.

Η πολιτική οργάνωση

Στην περιοχή της Δυτικής Ελλάδος, ήδη από τον 5^ο π.Χ. αιώνα, αναπτύσσεται ένα διαφορετικό πολιτικό σύστημα, αυτό των «Συμπολιτειών» ή των «Κοινών». Τόσο οι Αιτωλοί όσο και οι Ακαρνάνες, αν και λοιδορούταν από τους αρχαίους συγγραφείς ως υπανάπτυκτοι, παρουσιάζουν μια αξιοθαύμαστη εξέλιξη της πολιτικής τους οργάνωσης, ξεπερνώντας αρκετά νωρίς το θεσμό της μεμονωμένης πόλης - κράτους, αλλά και το θεσμό της βασιλείας, με τη δημιουργία ομόσπονδων κρατών.

Η συμπολιτεία, ως ομοσπονδιακό σύστημα, βασίζονταν στην αναγνώριση της αυτονομίας των μελών της, τα οποία είχαν πλήρη ισονομία και ισοδύναμα πολιτικά δικαιώματα και καθήκοντα. Υπήρχε κοινό σύστημα διακυβέρνησης, που απέβλεπε στην πολιτική, οικονομική, κοινωνική και στρατιωτική σύμπραξη των πόλεων-μελών. Στον ευρωπαϊκό πολιτισμό είναι ίσως η πρώτη φορά που αναπτύσσεται ένα τέτοιο σύστημα διακυβέρνησης, η λειτουργία του οποίου παραπέμπει και βρίσκει αντιστοιχία σε σύγχρονους θεσμούς, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η Στράτος υπήρξε η πρώτη πρωτεύουσα του Κοινού των Ακαρνάνων και έδρα της Γενικής Συνέλευσης έως και το 272 π.Χ., αποτελώντας, με σημερινούς όρους, το «Στρασβούργο» της αρχαιότητας. Στην αρχαία πόλη συγκεντρώνονταν οι αντιπρόσωποι των άλλων ακαρνανικών πόλεων (Θύρρειο, Μεδεώνα, Αλυζία, Πάλαιρος, Φοιτίες, Ανακτόριο, Όλπεις, Οινιάδες κτλ) για να αποφασίσουν για θέματα εξωτερικής πολιτικής και για πολιτικά και οικονομικά ζητήματα. Οι αποφάσεις της Συνέλευσης ήταν απολύτως δεσμευτικές και υποχρεωτικές για όλα τα μέλη, ακόμα και όταν τα συμφέροντα κάποιων επιμέρους πόλεων θίγονταν από αυτές.

Η ανασκαφική έρευνα

Ο αρχαιολογικός χώρος της Στράτου περιγράφεται από τους ξένους περιηγητές του 18^ου και του 19^ου αιώνα και ιδίως τον Leon Heuzey που την επισκέπτεται το 1856.

Οι πρώτες έρευνες ξεκινούν από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή το 1892 στο Ναό του Δία και στην Αγορά της πόλης και διαρκούν ως το 1924. Την ίδια εποχή με τη μελέτη του Ναού ασχολείται και ο έλληνας αρχιτέκτονας και αρχαιολόγος Α. Ορλάνδος.

Τις δεκαετίες 1980 και 1990 πραγματοποιήθηκε ένα ευρύ πρόγραμμα συστηματικών επιφανειακών ερευνών στην περιοχή της Στρατικής και ανασκαφών στην αγορά και το θέατρο της αρχαίας πόλης, με συνεργασία της Ελληνικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου και των Πανεπιστημίων Freiburg, Münster και Heidelberg.

Η πόλη

Οι πρόσφατες έρευνες επιβεβαίωσαν την άποψη ότι η Στράτος οργανώνεται ως πόλη ήδη από το τέλος του 6^ου π.Χ. αιώνα. Σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς, ήδη στα τέλη του 5^ου αιώνα διέθετε ισχυρή οχύρωση. Η πόλη ακμάζει κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, ιδίως με την υποστήριξη του μακεδόνα βασιλιά Κάσσανδρου. Το 314 π.Χ. η πόλη επεκτείνεται και επανασχεδιάζεται. Στην αγορά προστίθενται μεγάλες στοές και μεγάλο βουλευτήριο. Την ίδια περίοδο κατασκευάζεται το θέατρο, το μεγαλύτερο της Αιτωλοακαρνανίας καθώς και ο ναός του Δία.

Η πόλη, μετά τα μέσα του 3^ου πΧ αιώνα κατακτάται από τους Αιτωλούς, αλλά συνεχίζει να ακμάζει. Τη ρωμαϊκή εποχή, ο πληθυσμός της μεταφέρεται στη νεοσύστατη Νικόπολη, το 31 π.Χ. και την Πάτρα, το 14 π.Χ., χωρίς ωστόσο η περιοχή να εγκαταλείπεται πλήρως. Τον 4^ο μ.Χ αιώνα αποτελεί την έδρα της Επισκοπής Αχελώου.

Τον 19^ο αιώνα, πάνω στα ερείπια της αρχαίας Στράτου εγκαθίσταται οικισμός Βλάχων, με την ονομασία Σουροβίγλι. Ο οικισμός μεταφέρεται τη δεκαετία του 1960 στη σημερινή του θέση, δίπλα στην εθνική οδό, ώστε να απελευθερωθεί ο αρχαιολογικός χώρος.

Τα τείχη

Τα εντυπωσιακά τείχη της αρχαίας Στράτου έχουν συνολικό μήκος 5,5 χλμ περίπου και περιλαμβάνουν 55 πύργους και 22 πύλες. Στα ανατολικά, το τείχος έφτανε ως την όχθη του Αχελώου, ενώ στα νότια είχε προβλεφτεί μια πυκνή σειρά πυλών που εξασφάλιζε άμεση πρόσβαση στον αγροτικό πληθυσμό σε περίπτωση κινδύνου. Η κεντρική πύλη της πόλης αποτελεί μία μνημειακή κατασκευή. Προβάλλοντας δύο πύργους από τη γραμμή των τειχών, δημιουργείται μια τετράγωνη εξωτερική «αυλή» η οποία είχε ως σκοπό να εγκλωβίζει τους επιτιθέμενους.

Η ακρόπολη δεσπόζει στο βόρειο, ψηλότερο, τμήμα της πόλης, ενώ υπάρχει και το Διατείχισμα, ένα εγκάρσιο τείχος που χωρίζει την πόλη στα δύο, χαρακτηριστικό της οχυρωματικής τεχνικής των Ακαρνανικών πόλεων.

Η αγορά

Ο αρχαίος δρόμος που περνούσε από την κεντρική πύλη έφτανε στην αγορά, η οποία περικλείονταν από τρείς στοές και αναπτύσσονταν σε δύο πλατώματα. Οι στοές αποτελούσαν τα κατεξοχήν οικοδομήματα για την εμπορική δραστηριότητα, που περιλάμβαναν εμπορικά καταστήματα στην πίσω πλευρά αλλά και περίστωο (ημιυπαίθριο χώρο, συνήθως με κίονες στη μια του πλευρά), που προστάτευε τους επισκέπτες από τα καιρικά φαινόμενα και αποτελούσε ιδανικό χώρο συνάθροισης. Στα νότια της αγοράς υπήρχε τετράγωνο κρηναίο οικοδόμημα, ενώ στη βορειοδυτική πλευρά βρέθηκε το Βουλευτήριο, μια μεγάλη τετράγωνη υπόστυλη αίθουσα.

Το Θέατρο

Το θέατρο της αρχαίας Στράτου είναι το μεγαλύτερο από τα πέντε σωζόμενα θέατρα της Αιτωλοακαρνανίας. Η αρχική του κατασκευή χρονολογείται τον 4^ο π.Χ. αιώνα, ενώ εντοπίζονται και δύο ακόμα φάσεις, μία τον 3^ο π.Χ. και μια τον 2^ο π.Χ. αιώνα. Το κοίλο, χωρητικότητας 6.000 θεατών, είναι κατασκευασμένο από ντόπιο ψαμμιτόλιθο, ενώ η ορχήστρα από λευκό ασβεστόλιθο Λεπενούς.

Ο ναός του Στρατίου Διός

Ο ναός του Δία χτίζεται στο δυτικό λόφο της πόλης, στα τέλη του 4^ου π.Χ. αιώνα (μεταξύ 338 και 314 π.Χ.). Ο ναός είναι περίπτερος, δωρικού ρυθμού, με πρόναο, σηκό και οπισθόδομο, με 6 κίονες στις στενές πλευρές και 11 στις μακρές. Οι συνολικές διαστάσεις του ναού είναι 34,193 Χ 18,395 μ., είναι, δηλαδή, λίγο μεγαλύτερος από το ναό της Αφαίας στην Αίγινα και το Θησείο. Αποτελεί ένα εξαιρετικό
παράδειγμα μνημειακής αρχιτεκτονικής του 4^ου π.Χ. αιώνα, αν και πιθανότατα παρέμεινε ημιτελής, όπως μαρτυρούν οι αρράβδωτοι κίονες, που φέρουν ακόμα τα εξάρματα που χρησίμευαν στην τοποθέτηση των σφονδύλων στην τελική τους θέση. Ο ναός του Δία αποτελούσε ένα πανακαρνανικό ιερό, που σχετίζονταν με το ιερό του Δία στη Δωδώνη.

Μόνικα Διαμαντή

Αρχαιολόγος- Μουσειολόγος

Μέλος Ιστορικής- Αρχαιολογικής Εταιρείας Δυτικής Στερεάς Ελλάδος

Υποψήφια Διδάκτωρ Ιόνιου Πανεπιστημίου με υποτροφία του ΙΚΥ

1. Σπάνια ασημένια δραχμή του Ακαρνανικού Κοινού (320-167 π.Χ.).

Εικονίζεται η κεφαλή του Αχελώου και ο Στράτιος Δίας, με τη φράση ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ

2. Άποψη της ανασκαφής στο Ναό του Δία το 1892

3. Toπογραφικό Άρχαίας Στράτου(βάσει του τοπογραφικού του E.L. Schwandner)

Σχεδιαστική αναπαράσταση της πρόσοψης του Ναού του Δία (Courby F., Picard Ch.)

Πηγές

Αρχαία Ακαρνανία, Κατωπόδης Γ., Ιστορική Αρχαιολογική Εταιρεία Δυτικής Στερεάς Ελλάδας, Αγρίνιο 1987

Ο Ναός του Στρατίου Διός, Ορλάνδος Α., Αρχαιολογικό Δελτίο, τόμος Β, Αθήνα 1925

Recherches Archaeologiques a Stratos, Courby F., Picard Ch., Ecole Francais d’ Athens, Paris 1924

Τα αρχαία Θέατρα της Αιτωλοακαρνανίας, Κολώνας Λ. et all, Διάζωμα-Νομαρχία Αιτ/νίας-ΛΣΤ΄ ΕΠΚΑ , Αθήνα 2009

Α΄ Αρχαιολογική Σύνοδος Νότιας & Δυτικής Ελλάδος, ΤΑΠΑ, Αθήνα 2006

Αρχαιολογία: Εύβοια και Στερεά Ελλάδα, Μέλισσα, Αθήνα 2008

Β΄ Διεθνές Ιστορικό & Αρχαιολογικό Συνέδριο Αιτωλ/νίας, τόμος Α, Ιστορική Αρχαιολογική Εταιρεία Δυτικής Στερεάς Ελλάδας, Αγρίνιο 2004

Αχελώος: Χθές, Σήμερα, Αύριο, Αιτωλική Πολιτιστική Εταιρεία, Αθήνα 2009

Ηλεκτρονική Πλοήγηση Μνημείων Αιτωλοακαρνανίας και Αχαΐας http://monuments.hpclab.ceid.upatras.gr/

Εκτενέστερη βιβλιογραφία για τον Αρχαιολογικό χώρο της Στράτου μπορεί να αναζητήσει κάθε ενδιαφερόμενος στη Βιβλιοθήκη της Ιστορικής & Αρχαιολογικής Εταιρείας Δυτικής Στερεάς Ελλάδος, Χαριλάου Τρικούπη – Δημοτικό Μέγαρο, Αγρίνιο.